Zingeving bij Dementie

Hoe kun je zingeven aan het bestaan van iemand die leidt aan zo’n vreselijke ziekte als dementie? Wanneer deze persoon problemen heeft met het geheugen, met spreken en het uitvoeren van de dagelijkse handelingen. Bij dementie vallen oude bronnen van zingeving weg. Al helemaal wanneer iemand wordt opgenomen in een instelling. Je moet dan actief in gesprek met de cliënt en zijn of haar familie over nieuwe vormen van zingeving. Ik ben op zoek gegaan naar bronnen van zingeving voor mensen met dementie. Daarbij heb ik gekeken welke toepassingen je direct kan invoeren in de zorg.

Aandacht voor de ‘oude’ rollen

Een belangrijke bron van zingeving is het behoud van bestaande rollen. Bij dementie verschuiven die rollen. Het is heel waardevol als er kleine momenten gecreëerd kunnen worden waarin de oude rollen weer even terug komen. Bijvoorbeeld als een echtpaar gewend is om wekelijks samen naar de markt te gaan. Vraag dan van de partner of deze dat wil voortzetten bij opname. Op die manier kan de partner een waardevolle bijdrage leveren aan de dagbesteding van zijn of haar echtgenoot. Bovenal zijn ze weer even terug in de rol van partner.

Benutten van iemands mogelijkheden

Mensen met dementie hebben, zeker in het begin, periodes van helderheid. Deze ‘eilandjes van gezondheid’ moet je zo goed mogelijk benutten. Kijk iedere keer in het contact met de cliënt wat hij of zij op dat moment zelf kan. Geef een cliënt daarbij zoveel mogelijk keuzevrijheid. Een bron van zingeving is ook andere mensen helpen. Laat cliënten daarom helpen bij het huishouden voor zover dit mogelijk is of in de zorg voor andere mensen. Bijvoorbeeld het duwen van een rolstoel.

Maak gebruik van herinneringen

Oude herinneringen kunnen een prikkel zijn voor contact. Het lange termijn geheugen werkt immers vaak beter dan het korte termijn geheugen bij dementie. Ik zie in de zorg veel voorbeelden die hiervan gebruik maken. Zo was er onlangs een mooi voorbeeld op tv te zien. Een instelling had de deuren van de appartementen van cliënten beplakt met een foto van de oude voordeur van de cliënt. Hierdoor kunnen cliënten beter hun kamer terugvinden. Dit draagt bij aan de zelfstandigheid van de cliënt, een belangrijke bron van zingeving. In de zorg kun je in gesprekken met de cliënt gebruik maken van herinneringen. Je kunt bijvoorbeeld aan de familie vragen een kort filmpje op te nemen met oude beelden van het dorp of de familie. Of vraag om fotoalbums van vroeger. Deze kun je dan samen gaan bekijken en onderwerp laten zijn van gesprek.

Prikkel de zintuigen

Wat moet je elkaar nog vertellen als je niet meer goed uit je woorden kunt komen? Wanneer iemand met dementie moeite krijgt met taal kun je op zoek gaan naar zintuiglijk contact. Maak gebruik van geluiden, aanrakingen en beelden die de zintuigen van de cliënt prikkelen. Ik heb een mooi filmpje gevonden dat laat zien hoe je zintuiglijke contact kunt maken. In dit voorbeeld wordt gebruik gemaakt van een hulpmiddel. Je kunt natuurlijk ook een massage geven van de handen. Of samen luisteren naar muziek.

Tot slot

Bij alles wat ik gezien en gelezen heb over zingeving komen dezelfde sleutelwoorden terug. Namelijk oprechte aandacht, rust en je aanpassen aan de persoon met dementie. Eigenlijk geldt dit in de communicatie met ieder persoon. Alleen bij mensen met dementie moet je mogelijk zoeken naar andere bronnen van zingeving.

Bron: In dit blog is gebruik gemaakt van de resultaten van de tussenrapportage ‘Zorgen voor Zin bij mensen met dementie’ van Barbera van der Schans.